-
Notifications
You must be signed in to change notification settings - Fork 0
/
Copy pathStilometri.html
154 lines (146 loc) · 8.84 KB
/
Stilometri.html
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
<!DOCTYPE html>
<html>
<head>
<link rel="stylesheet" href="index.css">
<link href="https://fonts.googleapis.com/css2?family=Roboto:ital,wght@0,500;0,700;1,100&display=swap"
rel="stylesheet">
<link rel="icon" type="image/x-icon" href="/media/icons/favicon.ico">
<title>Dilemre Ülkü</title>
<meta name="description" content="Minik Bir Blog">
<meta name="keywords"
content="yapay zeka, artificial intelligence, veri bilimi, data science, dilemre ülkü, pekiştirmeli öğrenme">
<meta name="author" content="Dilemre Ülkü">
<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0">
</head>
<body>
<header>
<h1 class="big-header" style="font-weight: 700;">Stilometri</h1>
<h2 class="little-header" style="font-weight: 100;">Sanatın İçinde Matematik</h2>
</header>
<section>
<nav>
<ul>
<li>
<a href=ben-kimim.html>Ben Kimim</a>
</li>
<li>
<a href=projelerim.html>Projelerim</a>
</li>
<li>
<a href="index.html">Yazılarım</a>
</li>
</ul>
</nav>
<article>
<img src="media\yazilar\eyy-matematik\math-banner.webp" , alt="math-banner" />
<p>
Matematik... Bir çoklarımız korkulu rüyası. Onu anlayamıyoruz, anlasak bile matematiğin o soyut düünyası
ile
kendi dünyamız arasında bağlantı kuracağımızı bilemiyoruz. Yani sadece anladık sanıyoruz. Belki sayılar,
simgeler ve
operatörler içinde kaybolmuşken kelimeleri özlüyoruz. Kitaplar küçük bir kaçış oluyor bizim için.
</p>
<p>
Bu yazımda size edebiyatın içindeki matematiği anlatacağım. Aslında sadece edebiyat demek doğru olmaz,
sanatın
içinde kendine yer bulmuş bir istatistik bilimi olan <b>sayısal üslup analizi</b> yani
<b>stilometri</b>'den' bahsediyorum.
Sayısal üslup analizi kullanarak eser sahibine, yaşına, cinsiyetine hatta eserin yapıldığı tarihe veya
cağrafyaya özgü
olabilen ve eserde <i>düzenli</i> ve <i>anlamlı</i> olarak gözlemlenebilen biçimsel ölçütleri elde
edilir. Bu biçimsel
ölçütler daha sonra yazarı bilinmeyen bir kitabın yazarının tahmin edilmesi gibi konularda kullanılır.
</p>
<h3 class="big-header" style="font-weight: 700;">Stilometri Tarihi</h3>
<p>
Stilometri ismi Türkiye'de pek bilinmese de oldukça eski bir metottur. Bu ismin Türkiye'de
bilinmemesinin sebebinin,
metin madenciliği ya da doğal dil işleme gibi isminlrin daha sık kullanılması olabilir. Stilometri
üzerine en eski çalışmlardan
biri <b>1439</b> yılında <a href=https://en.wikipedia.org/wiki/Donation_of_Constantine>Donation of
Constantine</a> metninin
sahte olduğunu kanıtlayan <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lorenzo_Valla">Lorenzo Valla</a>'nın
çalışmasıdır. Valla metnin
sahteliğini kanıtlamak için, metnin dilini, metnin yazıldığı iddia edilen 4. yüzyıl metinleri ile
karşılaştırmıştır.
<br>
<b>1851</b>'de Augustus de Morgan yazdığı bir mektubunda, yazarı kim olduğu bilinmeyen metinlerin kimin
olduğunu bulmak için
metinde geçen aynı uzunluktaki kelimelerin sayısına bakılabileceğinden bahsetmiştir.
<br>
<b>1890</b>'da stilometrinin temelleri Polonyalı filozof <a
href=https://en.wikipedia.org/wiki/Wincenty_Lutos%C5%82awski>Wincenty Lutosławski</a>
tarafından <b>Principes de stylométrie</b>'de atılmıştır. Lutosławski, Platon'un Diyalogları'nın bir
kronolojisini geliştirmek için bu yöntemi kullandı.
<br>
<b>1901</b> yılında Thomas C. Mendenhall Bacon, Marlowe ve Shakespeare'in metinlerinin kelime uzunluğu
dağılımlarını
inceleyerek el ile yapılan ilk stilometri çalışmasını gerçekleştirmiştir.
<br>
<b>1960</b>'lı yılların başında ise bilgisayar yardımı ile yapılan ilk çalışma Mosteller ve Wallace'ın,
yazarları uzun süredir tartışmalı olan The
Federalist Papers üzerine yaptıkları çalışmadır.
</p>
<h3 class="big-header" style="font-weight: 700;">Stilometri Uygulamaları</h3>
<p>
Stilometri metinlere yazar ataması için yapılmaya başlanmış olsa da, gelişen teknoloji ve değişen zaman
ile farklı
amaçlar ve çözümler için de uygulanmıştır. Bu uygulamalar genellikle yazar ataması, yazar doğrulaması,
yazar profilleme
ve tarih ataması (stylochronometry) başlıkları ile yer bulmuştur.
<br>
<b>Yazar ataması</b>, metinlerin belirli bir yazar tarafından yazılmış olması ihtimalini bulmayı
amaçlar. Bu çalışmalarda
altta yatan varsayım, yazarların üsluplarını bilinçli olarak değiştirebilmelerine rağmen, çalışmalarında
her zaman
kendi üslup özelliklerinden bir kısmını farkında olmadan tutarlı bir şekilde kullanacak olmalarıdır.
Yazar ataması,
yazarları bilinen örnek metinlerin üslup analizi sonuçlarının, atama yapılacak metnin analiz
sonuçlarıyla karşılaştırılması ile yapılır. Metne, örnek metinler arasından en benzer olan metnin
yazarı atanabileceği gibi benzerlik için bir alt sınır konulduğu takdirde, örnek metin
yazarlarından herhangi biri atanamayabilir. Benzerşekilde, belli bir benzerlik üstsınırını geçen
metinlerin yazarlarının tümü farklı ihtimaller ile incelenen metne çoklu yazar olarak atanabilir.
Bir başka yazar ataması uygulaması da bir yazarın belli bir alanda yazdığı metnin incelenmesi ile farklı
alanda yazılan başka birmetnin yazarı olup olmadığının tespitidir. Bu problem “Bu romanın yazarı,
bilinen köşe
yazarlarından hangisidir?” sorusu ile doğrudan ilişkilendirilebilir.
<br>
<b>Yazar doğrulaması</b>, iki metnin aynı yazar tarafından yazıldığına dair kanıt arar. Karşılaştırılan
metinlerin aynı yazartarafından yazılmadığı durumlarda, yazar doğrulama problemi açık-küme
problemine dönüşür, başka bir deyişle metnin yazarı karşılaştırılan örnekler arasında
olmayabilir.
<br>
<b>Yazar profilleme</b>, yazar atamasının uygulanabilir olmadığı durumlarda, yazarın
cinsiyeti, yaşı gibi demografik özelliklerinin belirlenmesi ile arama uzayını daraltmayı amaçlar.
Dil kullanımının yazarların yaşına ya da cinsiyetine göre değişim gösterebilir.
<br>
<b>Tarih ataması</b>, tarihi bilinmeyen metinleri, tarihi bilinen metinler ile karşılaştırarak
tarih atamayı amaçlar. Üslup analizi dilin zaman içindeki değişimi göstermek için de
kullanılır. Vurgulayacak olursak, dillerin zamanla değişimi verilen bir metne tarih atamasını mümkün
kılar.
</p>
<p>
Kısaca özetleyecek olursak, üslup analizi genel anlamda metinlerin biçimsel özellikleri
bakımından karşılaştırılması ve karşılaştırma sonuçlarının istatistiksel olarak anlamlı
olduğunun doğrulanması ile uygulanır. İstatistiksel olarak anlamlı sonuçlar, iki metnin
benzerliğinin (ya da farklılığının), tesadüf sonucu değil, pek çok kere ve istikrarlı bir şekilde
gözlemlendiğini ve yeni durumlarda da gözlemlenebileceğini ifade eder.
</p>
</article>
</section>
<footer>
</footer>
<script>
window.onscroll = function () { myFunction() };
var navbar = document.getElementById("navbar");
var sticky = navbar.offsetTop;
function myFunction() {
if (window.pageYOffset >= sticky) {
navbar.classList.add("sticky")
} else {
navbar.classList.remove("sticky");
}
}
</script>
</body>
</html>